Bilim Felsefesi Nedir?

Bilim Felsefesi nedir? ve temel kavramları hakkında detaylı bilgiler sunacağımız bu yazımızda sizler de bilim felsefi ile ilgili pek çok farklı konuda bilgi edinebilirsiniz. Bilim ile ilgili olan her şeyi içine alan bilim felsefesi, aslında tam olarak bilim içinde olan bitenin sorgulandığı bir felsefi alandır. Bu yüzden bilim ile ilgili merak edilen tüm sorunların cevaplarını bilim felsefi içinde bulmak mümkün olur.

Bilim Felsefesi Nedir?

Bilim felsefesi, genel olarak bilim içinde olan biten her şeyi araştırır ve sorgular. Bilimin ne olduğunu ve bilimin düşünce yapısını bilim felsefesi sorgular. Ayrıca bilimsel yöntemlerin işlevsellikleri ve sonuçları da yine bilim felsefesi tarafından merak edilen konuların başında gelir. Bilim hakkında sorulabilecek tüm sorulara bilim felsefesi ile cevap aranır.

Felsefenin önemli alt dallarından biri olan bilim felsefesi, bilim içerisinde olan biten her şeyin anlaşılmasına yardımcı olan ve bunlar ürerinde çeşitli araştırmalar yapan bir disiplindir. Bilimsel yöntemler aracılığı ile ulaşılabilecek bilgilerin güvenirliliği, çoğu zaman yöntem içerisinde kullanılan araç ve gereçlere ya da uygulanan işlemlere göre değişir. Bu yüzden bilimsel yöntemlerin incelenmesi ve uygulamalar sırasında mevcut değişikliklerin neler olduğunun denetlenmesi ve bunun yanında değerlendirilmesi gerekir.

Ayrıca yapılan denetleme ve değerlendirme bilim adına oldukça önemli bir konumda yer alır. Bilim araştırma yapılan bir alan olsa da konu, kavramlar, yöntemler, elde edilen sonuçlar ve yasalar gibi bazı sorunların ele alınmasında görevli değildir. Bu tür kavramları ya da sorunları felsefe ele alır ve bu durumda daha da özelleştirildiğinde devreye bilim felsefesi girer. Yani buradan da anlaşılacağı gibi bilim felsefesi, öncelikle bilimi anlamak, yorumlamak ve aynı zamanda bilime yol göstermek için uğraşan bir felsefe alt dalıdır.

Felsefe açısından bakıldığında bilim, bir süreç ve bir sonuç olarak değerlendirilir. Sonuç olarak bilimin açıklanması düzenli ve sistemli bilgiler bütünü olarak ifade edilir. Genelde bilgiler, önerme adı verilen dilsel tanımlamalar olduğu için bilim felsefesi, tam olarak bilimin dilsel açıdan yapısının çözümlenmesi konusunda verilen bir çaba olarak karşımıza çıkar. Süreç olarak ise bilim, bazı eylemsel ve düşünsel işlemlerin birbiri içine girmiş halidir. Yani deney, ölçme ve gözlem gibi olguların saptandığı işlemler eylemsel olarak adlandırılır. Ancak kuram oluşturma, mantıksal çıkarımlar ve hipotez kurma gibi işlemlerin tamamı ise düşünsel olma özelliği taşır. Böyle bir durumda ise bilimsel sürecin oluşmasında etkili olan tüm bu işlemlere ait yapı ve işleyişi aynı şekilde bilim felsefesi anlamaya ve mantıksal olarak çözümlemeye gayret eder.

Bilimsel düşünce yani bilimsel felsefe ile bilim felsefesi bazen birbirine karıştırılan kavramlardır. Bilimsel düşünme her aman için yöntemli bir düşünme olma özelliği taşır. Bilim felsefesi ise nesneleri, olguları ve bunun yanında olayları betimleme veya açıklama yoluyla anlamaya çalışır. Ayrıca bilimin mantıksal işleyişini ve yapısını yine bilimsel felsefe inceler.

Bilim Felsefesinin Tarihsel Gelişimi

Bilim felsefesinin tarihi gelişimine baktığımızda ilk olarak karşımıza Antik Yunan çıkar. Felsefenin ilk olarak burada ortaya çıktığı düşünülürse bilim felsefesinin de kaynağı yine Antik Yunan olarak görülmektedir. Yani dönemin filozoflarının da ilk olarak bilim felsefesi ile çalıştığı zamanların Antik Yunan zamanlarına denk geldiğini söylemek yanlış olmaz.

Her ne kadar bilim felsefesinin bir parçası olsa da zamanla felsefeden ayrılma yoluna girmiş ve özellikle bilimin deney ve gözler sonucuna dayanması üzerine bu ayrım öne çıkmıştır. Bilimde daha nesnel ve kesin cevaplar aranıyor olması, bilimin yeni bir alan oluşturmasına neden olmuştur.

Bilim felsefesi de bilimin tam olarak ne olduğu ve bilimsel yöntemlerin güvenirliği konusunda yapılan çalışmalar nedeniyle bilimden ayrılmıştır. Ayrıca bu felsefe, bilimin amaçları ve işlevlerine yönelik eleştirileri ile hem akla hem de mantığa dayanan açıklamalar yapmayı ön gören bir disiplin haline gelmiştir. Özellikle tarih içerisinde pozitivizmin yani olguculuk kavramının gelişmiş olması bilimin daha da önem kazandığının en açık göstergesidir.

Bilim Felsefesi Konusu Ve Problemleri Nelerdir?

Bilim felsefesi, felsefenin alt dalı olarak karşımıza çıkar ve genel olarak bilimin nasıl ortaya çıktığını ve hangi nedenler ile bilim yapıldığı ile ilgilenir. bunun yanında bilimsel çalışmalar içerisinde düşünce yapısının tam olarak ne olduğu ve yöntemlerin işlevselliğinin ne kadar etkili olduğu bilim felsefesi ile sorgulanır. Konusu kadar çeşitli problemleri de olan felsefenin bu alt dalı, bilimsel konularda birtakım geçekleşen ortaya çıkmasında ya da çıkarılmasında etkili olur. Bu kapsamda geçmişten buğuna kadar yapılan çalışmalar, bilim için bir yol gösterici olmasının yanında gerçek bir bilimin nasıl yapılması gerektiği konusunda da etkili sonuçlar ortaya çıkarmıştır.

Bilim felsefesinin problemlerine bakacak olursak da aşağıdaki gibi problemler karşımıza çıkar.

• Paradigma
• Teori
• Doğrulanabilirlik
• Yanlışlanabilirlik
• Tümevarım
• Tümdengelim
• Öndeyiş

Bilim felsefesinde yapılan çalışmalar genel olarak bu problemler çerçevesinde değerlendirilir ve araştırmalar sırasında bu problemler yardımcı olur. Her biri kendi içerisinde farklı özelliklere sahip olan ve bilimsel konularda önemli bir konumda yer alan bu problemler, diğer bir anlamda yol gösterici nitelik taşır.

Bilim Felsefesi Kitap

Bilim felsefesi kitap örnekleri de aynı şekilde bilimsel konular üzerinde çeşitli paylaşımların yapıldığı ve bunun yanında felsefenin tam olarak öğretildiği yazılı kaynaklar olma özelliği gösterir. Geçmişte ya da günümüzde bilim felsefesi ile ilgili birçok farklı yazılı kaynağa rastlamak mümkündür. Bu kitaplar aynı zamanda bilim felsefesi ile yakından alakalı olan kişiler için bir rehber niteliği taşır ve bilim ile ilgili gerekli olan tüm düşüncelerin ya da problemlerin kavranmasında kişiye yardımcı olur. Bu konuda iyi bir yazılı kaynak seçerek anlatılmak istenen konuyu tam olarak anlamak ve öğrenmek mümkündür.

Bilim Felsefesinin Temel Kavramları Nedir?

Bilim felsefesinin kendi içerisinde birtakım temel kavramları vardır. Daha çok bu kavramlar üzerine gelişen bilim felsefesi, bilim konusunda gerekli çalışmaların yapılması için önemli bir konumda yer alır. Bu nedenle bilim içerisinde de kendine farklı bir yer edinir. Şimdi, bilim felsefesinin temel kavramlarına daha yakından bakalım.

• Paradigma: Bilim adamlarının bir araya gelerek meydana getirdiği yargılara göre yapılan çalışmalara yön verici bir teori olarak tanımlanır.
• Teori: Doğru olduğu henüz kanıtlanmamış olgular olarak tanımlanır ve kuram ile aynı anlamı taşıdığını söylemek mümkündür.
• Doğrulanabilirlik: İlgili yargının nesne ile uygunluğunu açıklamak içindir. Ayrıca ortaya atılan yargılar için de nesne ile uyumluluk ilkesini açıklar.
• Yanlışlanabilirlik: Ortaya atılan yargının aksini ispat etmek için ya da nesneyle çeliştiği tarafları açıklar.
• Tümevarım: Özelden genelde ya da parçadan bütüne gidilerek varılan sonuçlar olarak karşımıza çıkar.
• Tümdengelim: Genelde özele ya da bütünden parçaya gidilmesi durumudur.
• Öndeyiş: Yapılan bilimsel çalışmalar ile ilgili sonuçlar üzerinde sunulan tahminlerdir.

Bilimsel Yöntemler Nelerdir?

Bilimsel yöntemler de kendi içerisinde birtakım kategorilere ayrılır. Bu nedenle her biri kendine göre farklı bir olguyu öne süren ya da yapılan çalışmalarda yardımcı statüsünde bulunan bu yöntemler aşağıdaki gibidir;

• Gözlem
• Varsayım
• Kuram
• Deney